کد مطلب:30051 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:14

گنجینه پرسمان » اعتقادات

بحث ولايت از چه زماني در اسلام مطرح شد؟

آقاي سروش به اين پرسش اين گونه پاسخ داده است: «روز غدير سرآغاز اتّفاقات بسيار مهم و شگرفي در عالم اسلام بود. هم در تئوري هاي كلامي مسلمانان تأثيرات عظيم نهاد و هم در سرنوشت اجتماعي آنان مؤثّر افتاد و نهايتاً بدل به عنصري شد كه عظيم ترين و ماندگارترين شكاف را در ميان مسلمانان پديد آورد و به تنهايي مولد مفهوم بسيار فربهي به نام «ولايت» شد. حادثه غدير هم از نظر كلامي و هم از جهت سياسي تأثير ماندگاري در امّت پيامبر((صلي الله عليه وآله)) بر جاي نهاد، سرّ آن اين بود كه مسلمانان در تفسير حادثه غدير به اختلاف افتادند و دست كم دو تفسير اساسي و مهم از اين حادثه به دست دادند كه همچنان تا امروز پا برجا مانده است و هيچ يك ميدان را به نفع ديگري خالي نكرده است»(1).
z z z
روز غدير يكي از روزهائي است كه بحث ولايت در آن روز مطرح گرديد نه تنها روز آن. و البته يكي از برجسته ترين روزهاي آن است. در سال دهم هجري در حجّة الوداع حضرت رسول((صلي الله عليه وآله)) به هنگام بازگشت به مدينه در روز هجدهم ذيحجّه حضرت علي((عليه السلام)) را به عنوان «وليّ» به مردم معرّفي كردند و حديث معروف و متواتر غدير و حديث ثقلين را كه متعلّق به آن روز است، بيان فرمودند. ولي بحث ولايت حضرت امير((عليه السلام))و ولايت به طور كلّي و مباني آن چيزي نيست كه از آن روز
ـــــــــــــــــــــ
1 - كتاب بسط تجربه نبوي، صص 243 - 244.

ـ2ـ
شروع شده باشد و فقط منحصر به آن روز باشد كه آقاي سروش مي گويند: «به تنهايي مولّد مفهوم بسيار فربهي به نام «ولايت» شد» بلكه از آغاز بعثت حضرت رسول((صلي الله عليه وآله))تا زمان رحلت ايشان مي بينيم و در تاريخ هم هست كه ايشان در جاهاي متفاوت و برحسب شرائط مختلف حضرت علي((عليه السلام)) را به عنوان جانشين خود و بعنوان وليّ خدا معرّفي كرده اند از زماني كه حضرت كوچك بودند در قضيّه يوم الدار تا زمان رحلت حضرت رسول((صلي الله عليه وآله))كه حضرت قلم و دوات خواستند و از داستان تبليغ سوره توبه گرفته تا صدقه در ركوع و... حضرت بارها اين وظيفه را كه از جانب خداوند معيّن شده بود انجام دادند كه آيات آن در قرآن و روايات آن در مجامع روائي و تفاسير شيعه و سنّي موجود است.
همه اينها نشان مي دهد كه قصه از روز غدير آغاز نشده بلكه از همان آغاز بعثت «طرح ولايت» مطرح بوده چنانكه بحث ولايت نبي هم و ولايت خدا هم.
در طول جريان بعثت از حضرت رسول((صلي الله عليه وآله)) روايات متعدد و متواتري را فريقين(شيعه و سنّي) نقل كرده اند كه در آن حضرت رسول((صلي الله عليه وآله)) خلفاء بعد از خود را معرّفي مي كنند كه مضمون آنها تقريباً يكي است كه: «يكون من بعدي اثنا عشر اميراً كلهم من قريش»(1). تفاوت اين روايات به اجمال و تفصيل آنهاست والاّ محتواي تمامي آنها با توجّه به كثرتشان يكي است. در بعضي حضرت به طور كلّي مي فرمايند: دوازده امير و در بعضي به تفصيل نام دوازده نفر را مي برند.
اين روايت در زمان حضرت رسول((صلي الله عليه وآله)) و بعد از ايشان معروف بود به همين جهت
ـــــــــــــــــــــ
1 - منتخب الاثر، لطف الله صافي، ايشان روايات را دسته بندي و مشخص كرده اند و رواياتي را كه به تفصيل همه دوازده نفر يا بعضي را گفته اند جداگانه آورده اند. جويندگان مي توانند به كتاب ايشان و ديگر كتب معتبر در اين زمينه مراجعه نمايند.

ـ3ـ
دسيسه چينان با اينكه خواستند، نتوانستند در آن ها دست ببرند و آنها را تحريف كنند. بعدها اموي ها و عبّاسي ها سعي كردند كه اين روايت را بر خلفاء خود منطبق كنند امّا موفق نشدند(1). به هر حال چنانكه مي بينيد قصه ولايت و خلافت از غدير نبود كه آغاز شد بلكه در زمان حضرت رسول((صلي الله عليه وآله)) مطرح بوده. و ايشان خود در صدد طرح و تثبيت ولايت بودند.

(بخش پاسخ به سؤالات )

ـــــــــــــــــــــ
1 - همان.

ـ4ـ